De cacaosector vertegenwoordigt een waarde van ongeveer 113 miljard euro per jaar[1]. Een twaalftal multinationals verhandelen en verwerken het grootste deel van de cacao in de wereld en maken grote winsten. Hetzelfde kan niet worden gezegd van cacaoboeren: 90% van hen heeft geen duurzaam inkomen en heeft moeite om te voorzien in basisbehoeften zoals toegang tot voedsel, water, huisvesting en onderwijs. Deze armoede leidt tot kinderarbeid en ontbossing in de cacaoteelt (Cacaobarometer 2020, Voice Network[2]). Armoede drijft boeren ertoe plantages uit te breiden in een poging meer te verdienen en zichzelf te onderhouden, ten koste van bossen en soms zelfs beschermde gebieden. Deze vicieuze cirkel leidt tot de vernietiging en versnippering van habitats en een verlies aan biodiversiteit.

De cijfers over kinderarbeid in de cacaosector zijn ronduit dramatisch: 1,5 miljoen kinderen in Ghana en Ivoorkust, volgens een recent rapport van het National Opinion Research Center (NORC 2020) van de Universiteit van Chicago. Dit cijfer is de afgelopen tien jaar niet significant verbeterd. Bovendien is het werk gevaarlijk en zwaar, met het gebruik van machetes, blootstelling aan pesticiden en het dragen van zware zakken cacaobonen.

Ontbossing voor een paar extra centen…

De cacao voor onze Belgische chocolade komt hoofdzakelijk uit West-Afrika, uit Ivoorkust en Ghana. De oerbossen in Ghana en Ivoorkust zijn in de afgelopen drie decennia met 70% geslonken en de resterende bossen staan onder druk. De uitbreiding van de cacaoteelt is een van de belangrijkste oorzaken van het kappen van oerbossen in deze landen (Cacaobarometer 2020).

Bossen zijn een belangrijke bron van inkomsten voor kleine boeren. Het hout wordt gebruikt als brandstof en bouwmateriaal, en het gekapte bos wordt gebruikt voor een “cash crop”, een gewas dat ze kunnen verkopen, zoals cacao.

Wanneer een bos wordt vervangen door cacaoteelt, wordt het bodemleven minder divers en neemt de vruchtbaarheid af. Helaas vergemakkelijkt de monocultuur de verspreiding van insecten, bacteriën en schimmels die planten aanvallen die in dit arme milieu kwetsbaarder zijn geworden. Cacaoboeren proberen dan het verlies aan vruchtbaarheid op de percelen te compenseren met kunstmest en vaak worden pesticiden gebruikt om plagen te bestrijden. Deze chemicaliën zijn duur voor de landbouwers, vormen een groot risico voor de volksgezondheid en brengen andere levensvormen in deze gewassen in gevaar.

…en ten koste van de biodiversiteit.

Maar al te vaak worden landbouwers ertoe gebracht bepaalde landbouwtechnieken toe te passen waarbij pesticiden en/of meststoffen worden gebruikt, in de hoop dat pesticiden en meststoffen de opbrengst zullen handhaven of verbeteren. Een hogere opbrengst garandeert echter geen verhoging van het inkomen van de boer: wanneer het aanbod op de wereldmarkt stijgt, daalt de cacaoprijs…

Deze praktijken vormen in feite een bedreiging voor de weerbaarheid van de teelt, de vruchtbaarheid van de bodem en de biodiversiteit op en rond de akkers. Zo zijn de bestuivers van cacao (een soort kleine muggen) het slachtoffer van het gebruik van pesticiden, waardoor de cacaoteelt rechtstreeks wordt bedreigd als zij zouden verdwijnen.

Een oplossing voor duurzamere chocolade? Lees ons artikel over agroforestry.