Koffie is een van de belangrijkste handelsgewassen in de wereld. Een ogenschijnlijk eenvoudig product maar de teelt, het transport, het afval en de energie die verbruikt wordt van boon tot kopje hebben allemaal een impact op het milieu. Verrassend genoeg is de werking van onze koffiemachine zelfs een van de belangrijkste posten wat energieverbruik en afvalproductie betreft.
De koffieplant, in de schaduw van grote bomen
Er zijn verschillende methoden om koffie te telen: de sterk beschaduwde traditionele polycultuur, de beschaduwde monocultuur en de onbeschaduwde monocultuur. Bij de traditionele polycultuur wordt alleen de ondergroei gerooid en groeien de planten in de schaduw, onder het bladerdak van grote bomen. De opbrengst is relatief beperkt maar bij dit soort teelt wordt de biodiversiteit voor een groot deel behouden. Ecologische verbindingszones voor dieren blijven behouden en bodemerosie wordt beperkt.
De beschaduwde monocultuur dreigt die traditionele teelt in de ondergroei te vervangen, wat een grote impact heeft op de biodiversiteit.
En als laatste is er nog de onbeschaduwde monocultuur, met de beste opbrengst, het meest ontbossing en het minst aandacht voor de biodiversiteit. Labels en een iets hogere verkoopprijs zetten producenten ertoe aan om af te stappen van de onbeschaduwde monocultuur en terug te keren naar de beschaduwde monocultuur, die een beter evenwicht biedt tussen opbrengst en behoud van biodiversiteit.
Wilde koffiesoorten moeten concurreren met commerciële soorten en lopen het gevaar te verdwijnen. In Ethiopië worden die wilde koffieplanten beschermd in een natuurreservaat: zij vormen een genetische reserve waaruit resistentie tegen ziekten en klimaatverandering kan worden geput als voorbereiding op de toekomst.
Een perfecte keuze voor de biodiversiteit bestaat er niet, waardoor de consument andere ethische criteria kan laten meespelen, zoals een eerlijkere prijs voor de producent. Andere labels garanderen de herkomst en een verstandig gebruik van pesticiden. Ook dat is een aspect waar rekening mee moet worden gehouden voor onze gezondheid en het milieu.
Zwarte koffie
Het is bij het kopen en bereiden van je koffie dat je als consument keuzes kunt maken. Koffiedik kan gemakkelijk gecomposteerd worden, maar jammer genoeg horen bij koffie ook vaak filters, pads, wegwerpbekers, roerstaafjes en verpakkingen van suiker, melk en koekjes. Om het maar niet te hebben over het koffiezetapparaat dat urenlang aan staat voor een bodempje warm gehouden koffie dat we uiteindelijk maar weggieten (of toch opdrinken, de lippen op elkaar).
Aan jou om de juiste keuzes te maken!
En thee?
Thee is een van de meest gedronken dranken ter wereld. Helaas behoren de producerende landen niet altijd tot de goede leerlingen op het gebied van milieu en biodiversiteit. De prachtige idyllische landschappen van de theevelden zijn biologische woestijnen vergeleken met de tropische wouden die zij hebben vervangen.
Ook daar zijn bio- en Fairtrade-labels een stap in de goede richting, ook al zijn ze weinig belovend voor de biodiversiteit.
Kies losse thee. Het wordt een plezier om die te bereiden in een mooie theepot, met nul afval bovendien.
