Het overdragen van deze ziektes kan gebeuren op 3 manieren:

* Direct contact, bv. via bloed van een besmet dier

* Indirect contact, bv. via besmette oppervlakken

* Beten van besmette geleedpotigen zoals muggen

Menselijke activiteiten versterken de vermenigvuldiging en verspreiding van zoönosen

Doorheen de geschiedenis heeft de mens zijn omgeving altijd aangepast. Maar door de voortdurende groei van de wereldbevolking en een toenemend gebruik van natuurlijke hulpbronnen, wordt de druk van menselijke activiteiten (zoals landbouw, verstedelijking, mijnbouw en industriële activiteiten) op onze planeet steeds hoger.

 

Als gevolg is er enerzijds een ongekende aantasting van natuurlijke ecosystemen (zoals bossen, wetlands etc.) die biodiversiteit ondersteunen en een massale uitsterving van wilde diersoorten, maar anderzijds is er ook een toename van contacten tussen mensen, huisdieren of vee en wilde dieren. Deze door de mens veroorzaakte druk op ecosystemen zal naar verwachting blijven leiden tot de opkomst van zoönosen, gezien de wereldwijde klimaat- en milieuschommelingen.

De menselijke activiteiten die leiden tot biodiversiteitsverlies en een toenemend risico op zoönoses zijn divers:

Ontbossing en verandering van landgebruik: 

 

Ontbossing, vooral in de tropische bossen van Azië, Afrika en Zuid-Amerika, vergroot menselijke inmenging in bossen, verhoogt interacties tussen mensen, huisdieren en wilde dieren en bevordert contact met micro-organismen. Bovendien verandert ontbossing door het verlies en de fragmentatie van habitats ook het evenwicht tussen soorten. De effecten worden versterkt door klimaatverandering en extreme weersomstandigheden, die seizoens- en regenpatronen wijzigen en de verspreiding van ziektedragende organismen (ook wel ‘vectoren’) kunnen bevorderen.

De verandering in landgebruik in het voordeel van de landbouw, monocultuur en mijnbouwactiviteiten heeft een effect op de toename van het aantal zoönotische epidemieën in oorspronkelijk bosrijke gebieden.

 

Toename van veeteelt:  

 

De wereldwijde groei van vleesconsumptie heeft geleid tot een toename van dierlijke productie. Om aan de vraag te voldoen, zijn veeteeltbedrijven steeds groter en intensiever geworden, waardoor zoönoseverwekkers zich snel en op grote schaal kunnen verspreiden. Veeteeltbedrijven komen ook steeds dichter bij natuurlijke habitats te liggen, wat de aanpassing van ziekteverwekkers aan mensen via gedomesticeerde soorten bevordert.

 

Stedelijke ontwikkeling als bron van contact tussen wilde fauna, huisdieren en mensen:

 

De sterke demografische druk, vooral in Azië en Afrika, gaat gepaard met een snelle stedelijke ontwikkeling ten koste van natuurlijke ecosystemen, vooral bosgebieden. Dit vergemakkelijkt de uitwisseling van micro-organismen tussen mensen, huisdieren en wilde dieren. Stedelijke centra worden dan vertrekpunten voor het ontstaan van ziekten en de verspreiding van epidemieën.

 

Internationale handel en illegale handel in wilde dieren: 

 

Stroperij en de handel in dieren zijn de op twee na grootste illegale inkomstenbronnen wereldwijd, na drugshandel en prostitutie. Ze zorgen voor een ongereguleerde vermenging van soorten en een verspreiding van zoönotische ziekteverwekkers.

 

Al deze menselijke activiteiten die de biodiversiteit en ecosystemen schaden, verhogen het risico op overdracht van potentieel gevaarlijke organismen naar mensen. Deze ziekteverwekkers (ook wel ‘pathogenen’ genoemd), die van nature aanwezig zijn bij wilde dieren, dragen bij aan het evenwicht tussen soorten zonder noodzakelijk een risico te vormen, totdat onze levensstijlen hun vermenigvuldiging vergemakkelijken en ze dichter bij ons of onze huisdieren brengen.

Welke preventiestrategieën zijn er?

Het PREZODE-initiatief werd gelanceerd tijdens de One Planet Summit voor biodiversiteit op 11 januari 2021. Het doel is om onderzoekers en praktijkdeskundigen wereldwijd te mobiliseren rond het voorkomen van zoönosen bij de bron, vanaf het eerste moment van overdracht van een ziekteverwekker van wilde dieren op mens of huisdier, voordat het zich kan verspreiden als een lopend vuurtje tot een epidemie en vervolgens pandemie.

 

Dit is ook het doel van het One Health High-Level Expert Panel, opgericht vorig jaar om internationale organisaties (WHO, OIE, FAO, UNEP) te adviseren over wereldwijde pandemiepreventie.