Geluidshinder: een gevaar voor walvissen

Immense waterlichamen, dieptes die duizenden meters kunnen bedragen… Dit is het milieu waarin walvissen sinds miljoenen jaren leven. Teneinde in deze waterwereld te overleven waar er weinig licht is (soms nauwelijks waarneembaar), maar waar het geluid zich sneller en verder dan in de lucht verplaatst, hebben walvissen een sterk gehoor en een ruim gamma aan stemsignalen ontwikkeld. Walvissen rekenen meer op hun gehoor dan op hun ogen om hun omgeving waar te nemen, te communiceren, zich te oriënteren, te jagen, een soortgenoot terug te vinden en eventuele dreigingen op te sporen.

De wereld van het onderzeese geluid

Geluidshinder onder zee bestaat uit verschillende soorten geluid. Het gebruik van sonarsystemen in het kader van militaire activiteiten en seismische opsporingen onder zee zorgen voor de productie van herhaalde en krachtige geluiden, terwijl boten een alomtegenwoordige en permanente achtergrondruis met een lage frequentie produceren.

Dit lawaai is niet zonder gevolgen voor deze zeezoogdieren: verwarring van de communicatie onder elkaar, verandering van gedrag, verlaten van gebieden waar veel voedsel te vinden is, desoriëntatie waardoor ze aanspoelen, permanente of tijdelijke doofheid, interne bloedingen, stress die gevolgen voor de voortplanting kan hebben,… Deze verstoringen zijn dus verschillend en soms dodelijk.

Deze geluidshinder is jammer genoeg onrustwekkend toegenomen wegens de permanente toename van de activiteiten die hieraan aan de basis liggen. Het aantal varende boten zou immers met 9% in nauwelijks vijf jaar zijn toegenomen. Aangezien het geluid zich zeer ver in het water verspreidt, is dit geluid alomtegenwoordig en kunnen de walvissen hier dus niet aan ontsnappen.

Wetenschappers bevelen verschillende maatregelen aan om de geluidshinder in te dijken, waaronder een verlaging van de vaarsnelheid van de boten, het ontwerpen van minder luidruchtige boten en de ontwikkeling van alternatieve methodes voor seismische opsporingen. Momenteel bestaan er geen normen die het geluid beperken dat door boten wordt veroorzaakt. Wat betreft de krachtigere geluiden (sonarsystemen, explosies, boringen, enz.), ontbreekt er een internationale reglementering en hiermee wordt zelden rekening gehouden in de nationale wetgevingen.

De Belgen en de walvissen

Ons land maakt deel uit van de Internationale Walviscommissie (IWC) sinds 2004. Alhoewel deze organisatie, die momenteel 87 Lidstaten telt, als historische opdracht de reglementering van de jacht heeft, houdt de IWC zich voortaan ook bezig met andere dreigingen die een impact hebben op de walvissen.

De IWC is een organisatie die nauwelijks gekend is. Nochtans speelt ze een grote rol in het wetenschappelijk onderzoek en brengt ze talrijke aanbevelingen voor hun behoud uit. Bijgevolg heeft de IWC tijdens haar laatste vergadering in oktober 2016 de geluidshinder erkend als een aanzienlijke dreiging en heeft ze verklaard dat er snel maatregelen moesten worden genomen. De Commissie heeft de noodzaak onderstreept om dit probleem onder de aandacht te brengen van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) die onder meer bevoegd is voor de technische standaarden voor boten en de internationale wateren.

De Belgische commissaris Stephanie Langerock volgt het dossier van de zeezoogdieren in het DG Leefmilieu van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu op. Ons land is zeer actief binnen de IWC, aangezien het werd verkozen als voorzitter voor twee belangrijke werkgroepen. De Standing Working Group of the Bycatch Mitigation Initiative behandelt bijvangsten – een andere grote dreiging voor walvissen – en de Voluntary Conservation Fund heeft als doel te zoeken naar een financiering voor maatregelen voor het behoud van de walvissen.

In oktober 2016 is België lid geworden van een derde belangrijke werkgroep betreffende het overleven van de walvissen: de werkgroep inzake het onderzoek dat wordt gevoerd zonder walvissen te doden (Southern Ocean Research Partnership). Dit partnerschap van twaalf landen heeft als doel om de bescherming van walvissen te bevorderen zonder ze te doden en vormt een tegenwicht voor het standpunt van Japan dat walvissen onder het mom van wetenschappelijk onderzoek blijft doden. De ondersteuning van ons land voor dit partnerschap zal gebeuren in de vorm van wetenschappelijk onderzoek dat wordt gewijd aan het behoud en de bescherming van de walvissen.

Om de Belgische vertegenwoordigers te ondersteunen werd een netwerk van deskundigen opgericht. Het Belgian Cetaceans Network brengt wetenschappers, verenigingen op het terrein, NGO’s, ondernemingen en beleidsvoerders samen. Bedoeling van dit netwerk bestaat erin om de beleidsbeslissingen voor te bereiden die ons land op internationaal en nationaal niveau dient te nemen.

Er worden andere onderzoeksprogramma’s in België zowel door het Koninklijk Belgisch Instituut voor natuurwetenschappen als door universitaire onderzoekers uitgevoerd. Dit onderzoek dat veeleer op de walvissen in de Noordzee en op Antarctica gericht is, is internationaal erkend.

Voor meer informatie over de walvissen:

• https://www.health.belgium.be/nl/milieu/zeeen-oceanen-en-antarctica/walvisachtigen-walvissen-dolfijnen-en-bruinvissen
• Brochure_”Ships_whales_and_dolphins_towards_a_better_cohabitation”