Hout en muziekinstrumenten
Ondanks het feit dat we een aanzienlijke vooruitgang op het vlak van de kennis van materialen geboekt hebben, blijft hout het materiaal bij voorkeur voor de bouw van muziekinstrumenten. Het zijn de unieke kenmerken zoals het gewicht, de hardheid, de resistentie en het klankvermogen die het gebruik hiervan voor snaarinstrumenten, blaasinstrumenten en slaginstrumenten bepalen. Elk instrument is een verzameling van harde en zachte houtsoorten op zoek naar de optimale geluidsomstandigheden.
Over het algemeen is de behoefte aan hout van de industrie van de muziekinstrumenten eerder beperkt. Naast het totaal aantal omgehakte bomen, bezorgt het feit dat er twee honderd soorten betrokken zijn ons zorgen. Momenteel worden 35% van de boomsoorten die gebruikt worden voor de fabricatie van muziekinstrumenten met uitsterven bedreigd. Palissanderhout, rozehout of ebbenhout zijn vaak afkomstig van grote solitaire bomen waarvoor voor de exploitatie de leegkap van grote bosgebieden nodig is.
De behoefte of veeleer de wens om langzaam groeiende, exotische, zeldzame, oude bomen te gebruiken zit jammer genoeg in de traditie van de grote fabrikanten verankerd. Maar ze zijn er zich van bewust dat het hout dat ze sinds jaren gebruiken zeer duur en zeldzaam wordt. Het gaat om familiale ondernemingen die zeer betrokken zijn bij de duurzaamheid van de middelen die garant staat voor hun overleven en de erfenis die ze zullen doorgeven aan de toekomstige generaties. Ze zijn volledig bereid om alternatieve soorten in hun productieproces te integreren. Maar de kopers moeten volgen.
De onderneming Martin fabriceert sinds meer dan 175 jaar gitaren. Volgens Chris Martin, de zesde telg in de lijn van afstammelingen van de historische stichter en huidige manager is de vaststelling eenvoudig: “De traditie is geen voldoende reden om verder een doodlopend spoor zonder nadelige gevolgen uit te putten”. Zijn concurrent Bob Taylor zei het volgende : “De palissander uit Rio is sinds 25 jaar niet meer beschikbaar, onze voorraad hout is aan het verdwijnen. Enkel één op tien stammen van de ebbenboom heeft de uniforme zwarte kleur die wordt verwacht door een voorheen te veeleisende industrie. Met de vroegere exploitatietechnieken bleven negen omgehakte stammen op de grond liggen. Momenteel is het de bedoeling om een grotere esthetische diversiteit voor de keuze van ebbenhout te bevorderen teneinde het hout beter te gebruiken dan wat het woud biedt. We bevinden ons niet meer in een luxepositie dat we alles kunnen verspillen.”
In de loop der jaren zijn soorten zoals de Indische palissander opgenomen in de lijst van de soorten waarvan de handel strikt door CITES (Overeenkomst inzake de internationale handel in bedreigde dier- en plantensoorten) wordt gereglementeerd, een maatregel die onontbeerlijk geworden is, anders verdwijnt de soort definitief.
De enige oplossing voor de fabrikanten is een beroep te doen op bomen afkomstig uit wouden die op een duurzame manier worden geëxploiteerd. Dat impliceert dat ze op een manier worden geëxploiteerd die de impact op de ecosystemen, de wilde fauna en flora beperkt. Bomen worden herplant om de duurzaamheid van de soorten te garanderen.
Langzamerhand stellen de fabrikanten in hun catalogici FSC-gecertificeerde modellen (Forest Stewardship Council) of zeldzamer producten op basis van PEFC gelabeld hout (Program for the Endorsement of Forest Certification) voor. Deze labels garanderen dat bij de productie van hout of van een product op basis van hout de procedures worden nageleefd waarbij een duurzaam beheer van de bossen wordt gegarandeerd. Een gitaar krijgt pas het FSC-label, indien voor haar samenstelling 100 % hout werd gebruikt dat gecertificeerd is. Het is soms gecompliceerd voor de fabrikant, aangezien voor de niet-bedreigde soorten de certificatie niet altijd beschikbaar is. Sommige grote fabrikanten doen een beroep op niet-gecertificeerd alternatief hout waarbij ze er evenwel voor zorgen dat de exploitatie van dit hout een minder grote druk op de waardevolle ecosystemen uitoefent. Enkele kleine zelfstandige ambachtslui maken ook gebruik van, al dan niet gecertificeerd, alternatief hout voor de productie van instrumenten.
Ondanks alles blijven sommige muzikanten ervan overtuigd dat de zeldzame soorten een andere klank hebben. Maar een muziekinstrument is steeds samengesteld uit een verzameling van verschillende houtsoorten afkomstig uit de ganse wereld. Volgens de aanhangers van een duurzame en moderne bouw van strijk- en tokkelinstrumenten bepalen de bouwtechnieken evenveel de kwaliteit van de klank van het instrument als het gebruikte hout.
Wat moet je doen?
Informeer je vóór de aankoop over de herkomst van het hout van je instrument en over het beleid van de fabrikant op het vlak van bevoorrading. Koop een instrument met je oren waarbij je afstand doet van je a priori’s wat betreft “de klasse” van het gebruikte hout. Er duiken nieuwe soorten op de markt van de muziekinstrumenten op, wanneer je deze nieuwe soorten een kans geeft, geef je een kans aan één van de zeventig soorten die door overexploitatie bedreigd zijn!
