Wat zijn invasieve uitheemse soorten (IUS)?

IUS zijn dieren of planten die opzettelijk of per ongeluk buiten hun gebruikelijke habitat zijn geïntroduceerd (bv. Europese dieren in Oceanië, Aziatische planten in Europa…). Deze introducties zijn vaak het gevolg van menselijke activiteiten, zoals de handel in exotische dieren, de landbouw of de sportvisserij. Sommige van die soorten komen hier toevallig terecht via het goederentransport van bijvoorbeeld potplanten of bouwmateriaal.  Ook de klimaatverandering kan hun verspreiding bevorderen, door klimatologische omstandigheden te creëren die gunstiger zijn voor hun overleving en voortplanting.

Waarom worden ze zo gevreesd?

Invasieve uitheemse soorten verstoren de ecosystemen: ze kunnen zich snel verspreiden en passen zich gemakkelijk aan een nieuwe omgeving aan, en dit vaak ten nadele van inheemse soorten. Op die manier kunnen zij de rechtstreekse oorzaak zijn van een afname van de lokale biodiversiteit en het verlies van natuurlijke habitats voor inheemse dieren en planten. Het beheer van IUS is een echte uitdaging: van zodra deze soorten zich in een omgeving hebben gevestigd, is de verspreiding ervan is moeilijk onder controle te krijgen.

Sommige IUS kunnen een risico vormen voor de menselijke gezondheid en/of de gezondheid van de wilde fauna en flora omdat ze drager kunnen zijn van parasieten of ziekten.

De economische gevolgen van deze invasies zijn groot door de kosten die gepaard gaan met het beheer van de soorten en het herstel van de beschadigde ecosystemen.

Gevreesde concurrenten voor onze dieren en planten

De reuzenberenklauw en de platworm zijn twee voorbeelden van IUS die de voorbije jaren in Europa zijn geïntroduceerd. De reuzenberenklauw is als sier- en nectarplant geïntroduceerd, maar komt sinds enkele decennia verwilderd voor in wegbermen, rivieroevers, bosranden en extensief beheerde graslanden.  De plant vormt een zeer dichte begroeiing en verdrijft de inheemse flora. Afgezien van de wildgroei kan deze plant bij aanraking en in combinatie met zonlicht ernstige brandwonden veroorzaken.

De Nieuw-Zeelandse platworm vormt een groot gevaar voor onze tuinen.  Waarom? Omdat hij verschillende nuttige diertjes zoals slakken en regenwormen in natuur- en landbouwgebieden verslindt. Deze diertjes zijn belangrijk voor onze tuinen omdat ze echte “bodemverbeteraars, zijn, die helpen bij het recyclen van organisch materiaal.  Omdat de platworm geen natuurlijke vijanden heeft, kan hij zich ongestoord voortplanten en het evenwicht in de bodem verder schaden.

Beter voorkomen dan genezen

De beste manier om het risico van dergelijke invasies aan te pakken, is door te voorkomen dat invasieve uitheemse soorten zich hier in België vestigen. Preventie houdt in dat de introductie ervan wordt beperkt door het commerciële verkeer, de invoer van en de handel in planten en dieren op alle niveaus te controleren:  internationaal, Europees, nationaal en lokaal.

Maar om de biodiversiteit te beschermen is het belangrijk dat we allemaal samen handelen, elk op ons eigen niveau.

Hier volgen enkele nuttige tips om de invoer of verspreiding van invasieve uitheemse soorten te voorkomen:

• geef bij het aanleggen van een tuin of buitenruimte de voorkeur aan inheemse soorten of exotische soorten die geen risico vormen;
• laat nooit een exotisch huisdier vrij in de natuur. Zelfs een kleine schildpad kan enorme schade aanrichten ;
• respecteer de importregels als je naar het buitenland reist en  laat exotische souvenirs zoals stekjes of zaadjes van exotische planten  in het land van oorsprong

Wat doet de federale overheid?

De in 2014 goedgekeurde Europese verordening om de introductie van IUS te voorkomen en de verspreiding op het grondgebied te beheersen, verplicht de lidstaten om nationale actieplannen inzake onopzettelijke introducties op te stellen.

Op Belgisch niveau is de federale overheid bevoegd inzake natuurbehoud, in het bijzonder voor de in-, uit- en doorvoer van niet-inheemse soorten. Op basis van deze bevoegdheid is de FOD Volksgezondheid verantwoordelijk voor de controles aan de grenzen om de opzettelijke of onopzettelijke introductie van invasieve uitheemse soorten bij privéreizen of in het kader van het commerciële verkeer te voorkomen.

Op het terrein worden deze controles uitgevoerd dankzij de tussenkomst van de douane en het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV), die aan de grenzen in de frontlinie staan. Een trilateraal memorandum van overeenstemming tussen de douane, het FAVV en de FOD Volksgezondheid regelt deze coördinatie sinds 2018.

De campagne “Home Sweet Home” die in april en mei 2023 op de sociale netwerken, in en rond luchthavens en reisagentschappen, te zien zal zijn, is een initiatief van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu,[met de steun van de Belgische douane en de luchthavens van Antwerpen, Charleroi, Luik en Oostende. De campagne wil reizigers informeren en sensibiliseren over de gevaren van de introductie van IUS voor onze gezondheid en die van onze ecosystemen.  Op die manier wil de campagne de risico’s van verdere introductie/verspreiding voorkomen.

Bekijk onze video :

 

 

Meer info over invasieve uitheemse soorten:

www.health.belgium.be

www.iasregulation.be