De ambities van de EU op het internationale toneel brengen

Het Belgische voorzitterschap coördineerde het Europese standpunt, zowel in de aanloop naar als tijdens de bijeenkomst. In Nairobi had het voorzitterschap ook de belangrijke verantwoordelijkheid om samen met de Europese Commissie de EU te vertegenwoordigen tijdens de onderhandelingen. Het doel was om de milieuprioriteiten en -ambities van de EU effectief over te brengen op internationaal niveau. De Belgische federale minister van Leefmilieu vertegenwoordigde het voorzitterschap van de Raad van de EU.

Een internationaal bestuursorgaan om dringende milieu-uitdagingen aan te pakken

UNEA is het bestuursorgaan van het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP), dat om de twee jaar alle 193 VN-lidstaten, maar ook bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere belanghebbenden samenbrengt in het hoofdkantoor van UNEP in Nairobi, Kenia.

 

De Vergadering bepaalt de mondiale milieuagenda, biedt overkoepelende beleidsrichtlijnen en bevordert partnerschappen om de meest urgente milieuproblemen ter wereld aan te pakken. Als het enige forum voor het milieu met universeel lidmaatschap ter wereld, biedt de UNEA een uniek platform voor wereldwijde milieuactie.

De doelstellingen van UNEA-6

Deze zesde zitting werd gehouden onder het overkoepelende thema “Doeltreffende, inclusieve en duurzame multilaterale actie om klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en vervuiling tegen te gaan”. De lidstaten bespraken ontwerpresoluties of -besluiten, die gegroepeerd waren in verschillende clusters. Het Belgische voorzitterschap spande zich tijdens de onderhandelingen in om enkele prioritaire EU-resoluties succesvol te bereiken. Deze resoluties wilden een antwoord bieden op verschillende milieuproblemen, zoals chemische vervuiling, en maatregelen invoeren om het waterbeleid, het beheer van de zeeën en oceanen, de circulaire economie en de samenwerking op alle besluitvormingsniveaus te versterken.

Cluster I: Vervuiling, chemische stoffen en afval

Zeer gevaarlijke pesticiden (Highly Hazardous Pesticides – HHPs) brengen de meeste schade toe aan zowel de menselijke gezondheid als het milieu, ook al vormen ze een relatief klein deel van alle pesticiden. De effectieve implementatie van de Global Alliance on HHPs, die alternatieve oplossingen wil ontwikkelen en promoten, is essentieel voor een wereldwijde uitfasering en de overgang naar duurzamere alternatieven. De resolutie over de Sound Management of Chemicals and Waste (SMCW) benadrukt het gebrek aan vooruitgang in deze sector. Het Global Framework on Chemicals (GFC) wordt voorgesteld als één van de oplossingen. Het doel is om schade door chemische stoffen en afval te voorkomen of te beperken door de hele levenscyclus van chemische stoffen te benaderen via een multistakeholder- en multisectorale benadering.

Cluster II: Natuuracties

Deze cluster richt zich op de rol van de natuur in de strijd tegen klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en vervuiling. De EU heeft twee resoluties voorgesteld.

 

De eerste ging over de uitvoering van doeltreffende en inclusieve oplossingen om het waterbeleid voor duurzame ontwikkeling te versterken (grensoverschrijdende samenwerking, mondiale hydrologische cyclus, geïntegreerd waterbeheer, nieuwe Freshwater UNEP Strategy, de rol van zoet water bij het beperken van en aanpassen aan klimaatverandering, voedsel- en energiezekerheid, enz.).

 

De tweede resolutie, die samen met Costa Rica werd ingediend, had betrekking op het versterken van het systeem van internationaal beheer van de oceanen en zeeën (BBNJ-akkoord, juridisch bindend instrument over plasticvervuiling, enz.).

 

Een andere resolutie ging over het versterken van de internationale inspanningen om landdegradatie te stoppen, aangetast land te herstellen en de weerstand tegen droogte te vergroten. Criteria, normen, standaarden en richtlijnen voor de implementatie van op de natuur gebaseerde oplossingen ter ondersteuning van duurzame ontwikkeling worden ook in deze cluster besproken.

Cluster III: Internationaal milieubeheer

Het hoofddoel van deze voorstellen was het verbeteren van de samenwerking en synergieën op alle niveaus.

 

Dat moet zorgen voor:

 

* het verbeteren van de uitvoering van internationale milieubesluiten;

* een betere aanpak van de onderling verbonden mondiale milieucrises;

* meer steun voor ontwikkelingslanden die bijzonder kwetsbaar zijn voor de nadelige gevolgen van klimaatverandering;

* meer ondersteuning van duurzame ontwikkeling.

Cluster IV: Onderliggende oorzaken van klimaatverandering, verlies van natuur & biodiversiteit en vervuiling

Verschillende resoluties, waaronder het voorstel dat de circulariteit in vervuilende sectoren zoals textiel wil versnellen, legden de nadruk op circulaire economie. Wat mineralen en metalen betreft, benadrukte de resolutie hun cruciale rol bij de verwezenlijking van de VN Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling en de dringende noodzaak om actie te ondernemen tijdens de volledige levenscyclus.

 

Het doel is om duurzame consumptie en productie te bereiken en tegelijkertijd de toevoer van mineralen veilig te stellen. Om de overgang naar een circulaire economie te versterken en klimaatverandering tegen te gaan, werd het aannemen van een duurzame levensstijl en systeembenadering benadrukt. Er werd eveneens meer aandacht voor circulariteit en veerkracht in de suikerrietindustrie gevraagd.

De behaalde resultaten

Na intensief overleg keurden ze een ministeriële verklaring goed. Daarnaast werden verschillende resoluties aangenomen, onder andere om de samenwerking te verbeteren en te zorgen voor synergie bij de concrete uitvoering van milieuacties op alle niveaus.

Na intensieve onderhandelingen werden uiteindelijk twee resoluties aangenomen die door de EU en haar lidstaten waren voorgesteld. De eerste gaat over de uitvoering van doeltreffende en inclusieve oplossingen om het waterbeleid te versterken en duurzame ontwikkeling te bereiken in de context van klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en vervuiling. De resolutie bouwt voort op de resultaten van de Waterconferentie van de Verenigde Naties in 2023 en geeft UNEP de opdracht om een actieve rol te spelen bij de voorbereiding van toekomstige waterconferenties.

 

De tweede resolutie, die samen met Costa Rica werd voorgesteld, gaat over het versterken van de inspanningen op het gebied van de oceaan om de drievoudige crisis aan te pakken. Ze roept lidstaten, UNEP en secretariaten van regionale zeeverdragen en actieplannen op om samen op te treden voor de bescherming en het behoud van ons mariene en kustmilieu. Ze moedigt ook de snelle ratificatie aan van het onlangs aangenomen VN-akkoord over de mariene biodiversiteit van gebieden buiten de nationale jurisdictie (Biodiversity Beyond National Jurisdiction – BBNJ) en de ontwikkeling van een juridisch bindend instrument over plasticvervuiling waarover momenteel wordt onderhandeld tijdens de INC- sessies.

 

De EU had ook een resolutie voorgesteld om de overgang naar de circulaire economie te versnellen, maar die kreeg niet de nodige steun. De EU besloot haar voorstel in te trekken, met de precisering dat de transformatie van de lineaire economie in een circulaire economie verder zou worden gestimuleerd. De EU was ook verheugd dat het concept van circulariteit was opgenomen in de resolutie over de suikerrietsector en verwelkomde de aanneming van een resolutie over duurzame levensstijlen.

 

UNEA-6 heeft ook een aantal andere resultaten behaald, waaronder de volgende:

 

* Het toenemende gebruik van hulpbronnen wordt beschouwd als de belangrijkste oorzaak van de drievoudige planetaire crisis. Deze uitdaging vereist de implementatie van ingrijpende en systemische verschuivingen op een ongekende schaal en met een ongekende snelheid. De Global Resource Outlook 2024 werd voorgesteld om regeringen een geïntegreerd besluitvormingsinstrument te bieden. Dat zal hen ondersteunen om de Sustainable Development Goals (SDG’s) en de doelstellingen die zijn vastgelegd in internationale overeenkomsten te behalen.

 

* Voor de eerste keer organiseerde UNEP een hele dag dialoog met de secretariaten van de belangrijkste multilaterale milieuovereenkomsten (MEA’s), om de complementariteit te verbeteren van hun inspanningen om klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en vervuiling tegen te gaan.

 

* In de ministeriële verklaring werd benadrukt dat het wereldwijde kader voor chemische stoffen (Global Framework on Chemicals) sneller moet worden ingevoerd. Dit kader wil de schade veroorzaakt door chemische stoffen en afval voorkomen en beperken door de hele levenscyclus van chemische stoffen te benaderen via een multistakeholder- en multisectorale aanpak.

 

Op het einde werd de Belgische minister van Leefmilieu benoemd tot vicevoorzitter van de volgende UNEA-7 vergadering van december 2025, waarbij ze verklaarde: