Vlees en biodiversiteit: een complex verband

Volgens het laatste rapport 2013 van de FAO (Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties) is de veeteelt verantwoordelijk voor 14,5% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. De hogere concentratie van deze gassen is een van de welbekende factoren van de klimaatverandering die zelf een van de grootste bedreigingen is voor de biodiversiteit.

Voor de productie van een kilo rundvlees in de industriële veeteelt is 13.500 liter water nodig; voor een kilo varkensvlees 4.600 liter en voor een kilo kip 4.100 liter. Het grootste deel van dat water is nodig om hun voeder te produceren: soja, maïs en andere graangewassen. De impact op de biodiversiteit vloeit dus voort uit de competitie voor water, maar ook uit de gehanteerde landbouwpraktijken.

Ook de vernietiging van de habitats voor en door de veeteelt moet in aanmerking worden genomen. De wijziging van de bestemming van de grond heeft vaak een grote impact op de oorspronkelijke fauna en flora.

Deze mondiale cijfers zijn evenwel geen weergave van de zeer diverse realiteit van de veeteelt. De intensieve runderteelt in de Verenigde Staten met boerderijen van vele duizenden koeien, de soms nog nomadische veeteelt in bepaalde gebieden in Afrika en de veeteelt in onze contreien kunnen niet op gelijke voet gesteld worden. Niet alleen de praktijken verschillen, maar ook de ecosystemen en dus de impact.

Vlees in België

In België is de landbouw verantwoordelijk voor 10% van de broeikasgasemissies, waarvan 6% afkomstig is van de veeteelt. De landbouwpraktijken en het voedsel voor de veeteelt kunnen de voetafdruk van het Belgische vlees vergroten of verkleinen.

De extensieve runderteelt laat, volgens de praktijken van de veehouders, toe om aan de permanente weiden een rol van “koolstofputten” te geven: deze absorberen meer CO2 dan dat ze CO2 voortbrengen.

België importeert daarentegen jaarlijks honderdduizenden tonnen sojakoeken als dierenvoeding uit Brazilië, Argentinië, de Verenigde Staten en Canada.

Wat met de biodiversiteit?

De permanente weiden maken deel uit van het Belgische landschap en kunnen bijdragen tot het behoud van de fauna en flora. Sommige milieus met een rijke biodiversiteit, zoals kalkgraslanden, werden zelfs gevormd door de traditionele agropastorale praktijken. De impact op de biodiversiteit hangt af van de gehanteerde landbouwpraktijken, zoals de bemestingsmethode of het aantal dieren op de weide.

De ontbossing van het Amazonewoud voor de sojateelt zou in 10 jaar tijd drastisch gedaald zijn dankzij de aanklacht ervan door verschillende ngo’s. Het lijkt er evenwel op dat de vernietiging van de habitats zich naar een ander ecosysteem verplaatst: de Cerrado. Dit ecosysteem dat 5% van de mondiale biodiversiteit herbergt, waaronder 800 vogelsoorten, wordt vandaag bedreigd en vervangen door eindeloos verre sojavelden.

Wat moet er gebeuren?

In 2015 consumeerde de Belg gemiddeld 84,1 kg vlees per jaar (alle soorten). Dat komt overeen met ongeveer 1,6 kg per week. In een advies van 2013 beveelt de Hoge Gezondheidsraad echter aan om de consumptie te beperken tot maximum “500 g/week voor een persoon die rood vlees eet en weinig of zelfs geen met rood vlees bereide charcuterie”.

Een studie van de federale overheid toont aan dat een vermindering met de helft van de consumptie van vlees kan bijdragen tot een aanzienlijke vermindering van de broeikasgasemissies. Vanuit het standpunt van de volksgezondheid en de bescherming van het milieu moet de consumptie van vlees absoluut beperkt worden en moet het vlees goed gekozen worden: kijken waar het vandaan komt, de voorkeur geven aan korte distributiekanalen of rechtstreeks bij de lokale boer. Op die manier respecteert men zowel het product, de producent als de biodiversiteit.