Pesticiden: een voorzichtige evolutie

Eerst en vooral is het nuttig eraan te herinneren dat de term “pesticiden”, waarvoor industriëlen de term “gewasbeschermingsmiddelen” verkiezen, drie grote categorieën stoffen omvat: herbiciden (ter bestrijding van “onkruid”), insecticiden (tegen insecten) en fungiciden (tegen schimmels). Er bestaan enorm veel producten maar de aandacht ging de laatste tijd vooral uit naar glyfosaat enerzijds en naar neonicotinoïden anderzijds. Hoe komt dat?

Glyfosaat, een gezondheidsdebat

Glyfosaat is de meest verkochte onkruidverdelger ter wereld: 720 000 ton per jaar. In werkelijkheid gaat het om een stof die voorkomt in 750 producten waaronder het veelbesproken Roundup. Studies hebben aangetoond dat glyfosaat alomtegenwoordig is in ons milieu en in ons voedsel, ook in bier bijvoorbeeld. Uit tests blijkt dat ook in urinestalen glyfosaat wordt aangetroffen.

De polemiek escaleerde toen het internationaal agentschap voor kankeronderzoek begin 2015 voorstelde om glyfosaat te classificeren als “waarschijnlijk kankerverwekkend voor de mens”. Naast de gevolgen ervan voor de menselijke gezondheid, wijzen tal van studies ook op de impact van glyfosaat op niet-doelplanten, insecten, vogels of zelfs de aquatische ecosystemen.

In december 2017, na tal van onderhandelingen en ondanks de aanzienlijke polemiek rond glyfosaat, heeft de Europese Unie beslist om de vergunning voor glyfosaat met vijf jaar te verlengen. België stemde tegen, waarbij het betreurde dat de goedkeuring niet vergezeld ging van maatregelen gericht op een overschakeling naar alternatieven, en ging zelfs nog verder. Hoewel glyfosaat nog steeds verkocht mag worden, hebben alle drie de Gewesten het gebruik ervan voor particulieren verboden! Meer recent nog heeft de Brusselse regering aangekondigd de Europese Commissie aan te klagen bij het Europees Hof van Justitie wegens schending van het voorzorgsprincipe. De polemiek is dus nog verre van afgelopen.

Neonicotinoïden, de eerste slachtoffers zijn de bestuivers

Ook neonicotinoïden, “neonics” voor ingewijden, waren onderwerp van gesprek. Al sinds jaren worden deze insecticiden ervan beschuldigd hoge en ernstige risico’s in te houden voor de bijen. Gelet op de beschikbare wetenschappelijke gegevens heeft de Europese Unie in 2012 beslist om het gebruik van drie neonicotinoïde stoffen tijdelijk te verbieden voor de meeste gewassen (zonnebloem, maïs, koolzaad), behalve voor strograangewassen en bieten. Deze beperkingen waren een voorzorgsmaatregel in afwachting van een grondige herevaluatie van de gevolgen ervan en van het nemen van eventuele permanente maatregelen.

Eind februari 2018 heeft het Europees Voedselveiligheidsagentschap zijn conclusies gepubliceerd: de meeste toepassingen van neonicotinoïden vormen een risico voor de bijen. Velen pleiten sindsdien voor een verbod.

Reeds in juli 2016 publiceerde de Hoge Gezondheidsraad een advies over neonicotinoïden en de impact ervan op de biodiversiteit en de gezondheid. De Raad legde daarin de nadruk op het feit dat er dringend nood is aan “verder onderzoek naar de toxiciteit van deze verbindingen en de blootstelling van de mens, alsook naar hun effecten op de ecosysteemdiensten” en pleitte voor “een grotere omschakeling naar Praktijken voor geïntegreerde bestrijding (IPM) met het oog op het beperken van de toepassing van neonicotinoïden en fipronil”.

Wat moeten we hieruit onthouden? Tal van studies wijzen op de toxische effecten van pesticiden op de gezondheid en de biodiversiteit. De bijen zijn de eerste slachtoffers. Denk hieraan voor u pesticiden gaat gebruiken in uw tuin of moestuin of voor uw planten… En vergeet niet dat het gebruik van glyfosaat in België verboden is voor particulieren.

Er bestaan alternatieve oplossingen:

www.zonderisgezonder.be

www.printempssanspesticides.be