Wat leert ons het IPBES-rapport over de toestand van de biodiversiteit ?

Professor Sandra Díaz (Argentinië), die de internationale evaluatie mee voorzat, waarschuwt : “De bijdragen van de biodiversiteit en van de natuur aan de mens zijn het belangrijkste ‘vangnet’ voor het overleven van de mensheid. Maar dat vangnet is zo ver uitgerokken dat het op scheuren staat “.

Maar het is niet genoeg alarm te slaan, we moeten ook handelen, en snel ! Dat is de boodschap van Sir Robert Watson, voorzitter van het IPBES: “Het is niet te laat om het tij te keren, maar enkel als we er onmiddellijk mee starten op alle niveaus, van lokaal tot mondiaal”.

Ook in België een verpletterende constatering !

Soorten verdwijnen in een ongekend tempo. Van de 8 miljoen soorten in de wereld worden er meer dan 1 miljoen met uitsterven bedreigd.

Bij de diersoorten is de situatie bijzonder problematisch voor :

• amfibieën (kikkers, padden, salamanders enz.) die de hoogste prijs betalen: meer dan 40% van de soorten wordt rechtstreeks bedreigd.
• alle zeezoogdieren, waarvan meer dan een derde op het punt van uitsterven staat.
• koraalriffen, waarvan bijna een derde voor altijd dreigt te verdwijnen.

In België zijn de meest bedreigde soorten reptielen (57%), mieren (52%) en amfibieën (43%). Zo is de groene boomkikker volledig uit ons land verdwenen. De situatie is precair voor categorieën insecten zoals spinnen en libellen (meer dan 33% van hun populaties staat op het punt om uit te sterven). Verschillende soorten kevers en vlinders zijn al verdwenen. Het voortbestaan van bijna 30% van de vogels en 28% van de zoogdieren komt ook in gevaar. Lynxen en nertsen leven nu al niet meer in het wild in onze streken.

Waarom deze massale uitstervingsgolf ?

De auteurs van de evaluatie hebben de directe factoren gerangschikt die de grootste wereldwijde impact hebben. In dalende volgorde zijn dat :

1 : veranderingen in het gebruik van het land en de zee;

2 : de directe exploitatie van bepaalde organismen;

3 : de klimaatverandering;

4 : de vervuiling;

5 : invasieve uitheemse soorten.

Het verslag benadrukt dat de uitstoot van broeikasgassen sinds 1980 is verdubbeld en dat klimaatverandering een weerslag heeft op de natuur. Dat effect zal de komende decennia nog toenemen en in sommige gevallen de belangrijkste oorzaak van het biodiversiteitsverlies worden.

Hoe ziet de toekomst eruit als er niets gebeurt ?

Het verslag toont onomstotelijk aan dat de huidige trajecten het niet mogelijk maken om de algemene doelstellingen van behoud en duurzame exploitatie van de natuur te bereiken.

De doelstellingen voor 2030 en verder kunnen alleen worden bereikt met een echte omwenteling in alle economische, sociale, politieke en technologische domeinen.

De huidige negatieve trends op het gebied van biodiversiteit en ecosystemen belemmeren de verwezenlijking van de meeste van de doelstellingen van de Verenigde Naties op het gebied van duurzame ontwikkeling (SDG’s), met name op het gebied van armoede, honger, gezondheid, water, steden, klimaat, oceanen en land.

Deze negatieve trends zullen zich tot voorbij 2050 blijven voortzetten in alle beleidsscenario’s die in het rapport worden onderzocht, met uitzondering van de scenario’s die een radicale omwenteling omvatten.

Hoe kunnen we de situatie rechtzetten ?

Het verslag presenteert ook een breed scala aan mogelijke acties voor duurzame ontwikkeling en er worden trajecten voorgesteld om deze te bereiken over de sectoren heen zoals landbouw, bosbouw, mariene systemen, zoetwatersystemen, stedelijke gebieden, energie, financiën en vele andere.

Om een duurzame wereldeconomie tot stand te brengen, vinden de auteurs het concept van economische groei te beperkt en pleiten ze voor de evolutie van niet alleen de mondiale economische systemen, maar ook van de financiële systemen. Daarom – dit is slechts één van de voorbeelden – stellen zij voor om de indicator van het bruto nationaal product te wijzigen om er criteria in op te nemen over levenskwaliteit en over duurzamere economische vooruitzichten.

Wat zijn de gevolgen ?

Op de laatste conferentie van de partijen (COP) bij het Verdrag inzake Biologische Diversiteit werd besloten een ambitieus nieuw actieplan voor de komende decennia te lanceren: de Visie 2050 voor Biodiversiteit. De goedkeuring van dit plan is het doel van de Peking-conferentie in 2020. Deze top zal daarom van cruciaal belang zijn bij het vaststellen van nieuwe mondiale trajecten. Wat zal de bijdrage van België zijn? Belgische deskundigen zijn al naarstig aan het werken aan mogelijke actiepistes die ter voorbereiding van de conferentie aan de politieke besluitvormers moeten worden voorgelegd.

Meer informatie :

– de samenvatting van het IPBES-verslag

– het persbericht van het Belgische focal point IPBES