Invasieve diversiteit?
Verschillende dier- en plantensoorten hebben altijd al de wereld gekoloniseerd en leefgebieden ingenomen volgens hun aanpassingsvermogen. Maar de mens heeft ook doelbewust of per ongeluk dier- en plantensoorten, evenals zwammen en micro-organismen buiten hun gebruikelijke habitats geïntroduceerd in andere gebieden. Sommige soorten passen zich aan en gedijen lokaal zo goed dat ze invasief worden en een gevaar gaan vormen voor de oorspronkelijke lokale biodiversiteit.
De komst van deze nieuwe soorten verhoogt de biodiversiteit immers niet en vormt zelfs een grote bedreiging voor de biodiversiteit. Invasieve soorten kunnen leiden tot het verdwijnen van inheemse soorten en kunnen het functioneren van de ecosystemen sterk beïnvloeden door concurrentie met de lokale soorten in de strijd om voedsel of broedplaatsen, invasief gedrag bij afwezigheid van of gebrek aan natuurlijke vijanden, overmatige predatie en de verspreiding van ziekten. Ze vormen een belangrijke bedreiging voor de biodiversiteit en de ecosysteemdiensten (zoals plantaardige productie, waterzuivering of bestuiving).
Invasieve soorten reizen clandestien mee door de lucht, over land of over zee. Wetenschappers hebben tijgermuggen gevonden in auto’s ver buiten hun gebruikelijke leefgebied. Deze soorten leggen op die manier snel duizenden kilometers af of verspreiden zich langzaam, seizoen na seizoen, langs de belangrijkste transportroutes.
De autoriteiten nemen deze bedreiging ernstig en de Europese Unie heeft een verordening uitgevaardigd samen met een lijst van zorgwekkende invasieve soorten met het oog op een gecoördineerde aanpak tussen de lidstaten. Deze lijst is opgesteld op basis van verschillende criteria, zoals het vermogen van de soort om zich in het milieu voort te planten en de ernst van hun negatieve impact op de biodiversiteit, de gezondheid van de mens of de economie. De lijst houdt ook rekening met de verwachte efficiëntie van de maatregelen die zullen worden genomen.
Een Europese lijst van zorgwekkende invasieve exoten (hierna ‘Europese lijst’ genoemd) werd goedgekeurd en in het Publicatieblad van de Europese Unie gepubliceerd. Deze lijst werd reeds aangevuld. De lijst omvat momenteel 49 soorten, 23 planten en 26 dieren waarvan de impact op het leefmilieu door een gecoördineerde aanpak in Europa verminderd kan worden. Binnenkort zullen er nieuwe soorten aan de lijst worden toegevoegd.
De Europese lijst is het centrale element van de Europese verordening nr. 1143/2014, die de negatieve gevolgen van invasieve uitheemse soorten wil afzwakken, voorkomen, of tot een minimum beperken. De Lidstaten moeten nu een reeks van nieuwe verplichtingen naleven voor elk van de soorten op de lijst, met name:
- het verbod op import en handel;
- het verbod op bezit en kweek;
- het verbod op vrijlating in de natuur;
- de verplichting tot toezicht op de populaties;
De uitvoering van deze verplichtingen moet een globaal, gecoördineerd en effectief antwoord bieden op de problematiek van biologische invasies in Europa. Hiervoor is een nauwe samenwerking tussen alle Lidstaten vereist. Ze veronderstelt ook een versterkte samenwerking met de economische sectoren en niet-gouvernementele organisaties. Ook de burgers spelen een belangrijke rol, met name door het monitoren en melden van invasieve soorten, maar ook door de verspreiding van invasieve soorten te bestrijden.
In het kader van een door de Europese Unie gefinancierd onderzoeksproject is een animatievideo, Alien Challenge, geproduceerd. Deze video nodigt u uit om deel te nemen aan de inventarisatie van invasieve uitheemse soorten in België.
Voor meer informatie kunt u terecht op https://waarnemingen.be en https://www.inaturalist.org/.
